Türkiye'nin harcama kalıpları değişti

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) 2024 yılı Hanehalkı Tüketim Harcaması verilerine göre, 2024 yılında hanehalkı bütçesinden en yüksek pay yüzde 26 ile konut ve kira harcamalarına ayrılırken, gıda ve içecek harcamaları yüzde 18,1 ile üçüncü sırayı aldı. En düşük gelir grubundaki hanehalkları, 2023’te gelirlerinin yüzde 36,6’sını gıdaya ayırırken, bu oran bu yıl yüzde 30,4’e geriledi. Buna karşın gıda harcamaları en yüksek gelir grubunda yüzde 14,5’dan yüzde 12,8’e düştü. Gelir düzeyi arttıkça gıda israf sıklığı artarken, hanehalkının aylık ortalama gıda harcaması yüzde 62,8 arttı.

En yüksek pay konut ve kiranın

Hanehalkı Bütçe Araştırması’nın 2024 yılı sonuçlarına göre; Türkiye genelinde hanehalklarının tüketim amaçlı yaptığı harcamalar içinde en yüksek payı yüzde 26,0 ile konut ve kira harcamaları alırken, ikinci sırayı yüzde 21,6 ile ulaştırma harcamaları, üçüncü sırayı ise yüzde 18,1 ile gıda ve alkolsüz içecekler harcamaları aldı. Toplam tüketim harcamalarında en düşük payı alan harcama türleri ise yüzde 0,7 ile sigorta ve finansal hizmetler, yüzde 1,6 ile eğitim hizmetleri ve yüzde 2,3 ile eğlence, spor ve kültür ile sağlık harcamaları oldu.

Gelir arttıkça ulaşıma ayrılan bütçe artıyor

Gelire göre sıralı yüzde 20’lik gruplar itibarıyla tüketim harcamalarının 2024 yılındaki dağılımına bakıldığında; en yüksek gelir grubu olan beşinci yüzde 20’lik grupta yer alan hanehalkları, ulaştırma harcamalarına (motorlu taşıt alımları, akaryakıt, yolcu taşımacılığı, araç bakım ve onarımı vb.) yüzde 26,6, konut ve kira harcamalarına yüzde 22,1 ve gıda ve alkolsüz içecekler harcamalarına yüzde 12,8 pay ayırdı. En düşük gelir grubu olan birinci yüzde 20’lik grupta yer alan hanehalkları ise, konut ve kira harcamalarına yüzde 33,2, gıda ve alkolsüz içecekler harcamalarına yüzde 30,4 ve ulaştırma harcamalarına yüzde 10,1 pay ayırdı.

Harcama kalıpları değişti

Temel gelir kaynağı maaş, ücret, yevmiye geliri olan hanehalkları; konut ve kira harcamalarına yüzde 24,0, gıda ve alkolsüz içecekler harcamalarına yüzde 16,4 ve ulaştırma harcamalarına yüzde 23,0 pay ayırırken, müteşebbis geliri olan hanehalkları; konut ve kira harcamalarına yüzde 21,6, gıda ve alkolsüz içecekler harcamalarına yüzde 18,4 ve ulaştırma harcamalarına ise yüzde 26,4 pay ayırdı.

En fazla israf olan gıda grubu taze meyve ve sebzeler oldu

Araştırmaya göre gelir düzeyi arttıkça gıda ürünlerini çöpe atarak israf etme sıklığı da artıyor. Buna göre hanehalkları tarafından en fazla israf edilen gıda grupları incelediğinde ise; en büyük payı yüzde 40,1 ile taze meyve ve sebze alırken, bunu yüzde 32,0 ile ekmek, yüzde 14,3 ile süt ve süt ürünleri izledi.

2024 yılı gıda enflasyonu yüzde 62,8

TÜİK’in hanehalkı özelliklerine göre aylık ortalama tüketim harcamasına ilişkin belirlemelerine göre, hanehalkının aylık ortalama tüketim harcaması 2023’ten 2024’te yüzde 86 artarak 24 bin 383 liradan 45 bin 344 liraya yükseldi. Hanehalkının gıda ve alkolsüz içecek harcamaları yüzde 62,8 oranında artarak 5 bin 25 liradan 8 bin 183 liraya çıkarken, yüzde 182,1 oranıyla en yüksek artışın görüldüğü eğitim hizmetleri 255 liradan 719 liraya yükseldi.