İtalya ile stratejik ortaklıkta yeni bir boyut

Uluslararası Siyaset Araştırmaları Merkezi (CeSPI) Türkiye Gözlemevi Bilimsel Direktörü Valeria Giannotta, Roma'da gerçekleşen Türkiye-İtalya 4. Hükümetlerarası Zirvesi'nin çıktılarını ve Türkiye-İtalya ilişkilerinin gelişen durumunu AA Analiz için kaleme aldı.

29 Nisan'da Roma'da düzenlenen Türkiye-İtalya 4. Hükümetlerarası Zirvesi, iki ülke arasındaki köklü dostluğu taçlandırarak ilişkileri stratejik ortaklık düzeyine yükseltti. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın İtalya Başbakanı Giorgia Meloni ile gerçekleştirdiği görüşme, siyasi ve diplomatik başta olmak üzere pek çok alandaki tamamlayıcı unsur temelli bu olağanüstü ilişkiyi bir kez daha teyit etti. Sosyal işlerden kültür ve turizme, iş dünyası ve teknolojiden bilim, spor ve çalışma hayatına dek farklı bakanlıkların yetki alanına giren 10'dan fazla anlaşmanın imzalanması, ikili ilişkilerde kritik öneme sahip yeni dönemin başladığını gösteriyor.

Bugünü ve geleceği gözeten bu anlaşmalar, ham madde çıkarımı, mavi ekonomi (deniz ekonomisi) ve uzay ekonomisi gibi yenilikçi alanlarda AR-GE ve bilimsel işbirliğine odaklanıyor. İki ülkenin uzay ajansları arasında imzalanan mutabakat ise uzay faaliyetlerinde ortak çalışmayı güçlendirmeyi hedefliyor. Ayrıca, güçlü işbirliği, halklar arası düzeyde spor diplomasisi ve EURO 2032'nin ortak düzenlenmesiyle de kendini gösteriyor.

Türkiye-İtalya ilişkilerinin ekonomik boyutu

Masada pek çok farklı konu da ele alındı ve bunların tamamı ikili ilişkileri daha da güçlendirmeye yönelikti. Başbakan Meloni ile Cumhurbaşkanı Erdoğan, orta vadede ikili ticaret hacmini 40 milyar dolara çıkarmayı hedefleyen ortak bildiri yayımladı. Bu iddialı hedef, ekonomik verilerin, iş potansiyelinin iyileştiğine dair olumlu seyrini yansıtıyor. İkili ticaret hacmi uzun süredir istikrarlı bir artış gösteriyor; 2019'da 19 milyar dolardan 2023'te 26 milyar dolara ve nihayetinde 2024'te 32 milyar dolara ulaştı. Bu kayda değer artış, hem pandemi sonrasında hem de küresel ekonomik dalgalanmaların yaşandığı bir dönemde hem İtalya'nın hem de Türkiye'nin dayanıklılık ve toparlanma kapasitesini gözler önüne seriyor. Bu büyüme, ilgili sanayi ve iş kollarının geleneksel uyumuna dayanıyor. İtalyan şirketlerin Türkiye'deki varlığı ve yatırımları ile Türk şirketlerinin İtalya'daki büyümesi önemli boyutlara ulaştı. Dengeli bir ikili ticaret akışı ve tamamlayıcı iş ortamı sayesinde bugün İtalya, Akdeniz'de Türkiye'nin birinci, Avrupa genelinde ise ikinci ticaret ortağı olarak öne çıkıyor. Made in Italy Bakanı Adolfo Urso'nun deyimiyle "İtalya ve Türkiye, Akdeniz'de ekonomik büyümenin akciğerleridir."

Türkiye ve İtalya: Akdeniz'in akciğerleri

Türk-İtalyan işbirliğinin ulaştığı nokta, Güney Avrupa'dan başlayıp Akdeniz'i aşarak Güneydoğu Asya'ya uzanan yeni bir jeopolitik yönelimi işaret edecek nitelikte. Bu nedenle çok sayıda ve farklı niteliklerde zorlukların olduğu öngörülemez bir küresel ortamda amaç, zararlı etkileri en aza indirmeye yönelik bir Türk-İtalyan eksenini sağlamlaştırmaktır. Bu vizyon çerçevesinde enerji, ekonomi; yenilik ve yeni teknolojilere odaklanan ileri üretim; altyapı, bağlantı ve savunma gibi kilit sektörlerde işbirliği fırsatlarını değerlendirmek üzere çok sayıda girişimci ve iş insanından oluşan geniş heyet, iş forumunda devlet başkanlarına eşlik etti. Ortak eylemler ve yatırımlarla tedarik zincirlerinin güçlendirilmesi, uluslararası arenada, stratejik bağımsızlık yolunda İtalya ve Türkiye'nin kilit rol oynamasına olanak tanıyor. Bu sinerjiler, Ankara ile Roma'nın istikrar ve güvenliği sağlama konusundaki tarihsel sorumluluğu olan Akdeniz coğrafyasında kendini farklı şekillerde gösteriyor.

Enerji alanındaki işbirliği, çeşitli başlıklar üzerinden somutlaşıyor: Türkiye, Trans-Adriyatik Boru Hattı (TAP) projesinde kilit ortak olarak yer alırken, Sakarya havzasındaki İtalyan yatırımları giderek artıyor. Savunma sanayisi ise yeni Türk-İtalyan ortaklığının öne çıkan alanı haline geldi. Zirve sırasında Leonardo ile Baykar, İtalya'da Türk yapımı insansız hava araçlarının (İHA) üretimine yönelik mutabakat metni imzaladı. Bu adım, daha önce Koç ile Whirlpool arasında başarıyla yürütülen ortak girişimle birlikte değerlendirildiğinde, güçlü iş birliği örneği olarak öne çıkıyor. Oluşan sinerjiler, üçüncü pazarlara yönelik entegrasyon ve yeni ortak yatırımlar sayesinde yatırımların daha da artmasını mümkün kılacak.

Meloni ile Erdoğan'ın uluslararası gündemlere verdikleri önem de bu işbirliği vizyonunu destekliyor. Roma açısından Türkiye'nin Avrupa'daki rolü tartışmasız şekilde kilit olarak kabul edilirken, Meloni, Erdoğan'a Ukrayna konusunda sürdürdüğü arabuluculuk çabaları ve düzensiz göçle mücadeledeki katkıları için teşekkür etti. Suriye'nin istikrarının sağlanması ve toprak bütünlüğünün güvence altına alınması, Gazze'de kalıcı ateşkes sağlanması ve Libya'nın istikrarına yönelik ortak taahhütler, iki liderin görüşmelerindeki başlıca gündem maddeleri oldu. Tüm konular, samimi ve dostane bir ortamda ele alındı.

Nitekim Meloni, "4. Hükümetlerarası Zirve, Türkiye'nin dost ülke, müttefik ve stratejik ortak olarak olağanüstü rolünü bir kez daha ortaya koydu." sözleriyle zirvenin mesajını özetledi. Erdoğan ise Meloni'nin "Türk-İtalyan dayanışmasını güçlendirmedeki cesaretini" vurgulayarak, İtalya-Türkiye ilişkilerinin yeni boyutunun ve Türk-İtalyan ekseninin bölgesel ve uluslararası dinamikler için ana referans noktası olarak kesinleştiğini belirtti.